EC COMICS VE SANSÜR

40’lı yılların sonunda, Çizgi Roman dergilerinin tirajları düşüp de Kostümlü Kahramanlar da durumu kurtaramayınca, yayıncılar geriye kalan tek çıkar yol olan “Horror Comics”e yönelmişlerdi. “Crime Comics” olarak da adlandırılan bu tür, şiddet ve esrara dayanan korku hikâyelerine yer vermesi sebebiyle 40’lı yılların sonuyla 50’li yılların başları boyunca bir hayli satmış, aşk romanlarını dahi geride bırakmıştı. O dönemdeki “horror comic”lerin çoğunluğuysa Bill Gaines’in yönettiği EC Comics adlı yayınevine aitti.

Şirketi Bill’in babası olan Max kurmuştu. Bill bu görevi, 48’de ölen babasından devralmıştı. O zamanlar ismi Educational Comics olan yayınevi Picture Stories From the Bible, Animal Fables, Tiny Tot Comics gibi dergiler yayınlıyordu. Ancak genç Gaines bu tür dergilerin pek de ticarî yayınlar olmadığının farkındaydı. Böylece, zaten başkalarınca başlatılmış olan aşk, suç, ihanet ve vahşi batı temalarına yöneldi. War Against Crime, Modern Love, Saddle Justice gibi dergiler bu dönemde doğdu. Fakat ticarî olarak başarılı olmakla birlikte, bu dergiler Gaines’i yeteri kadar tatmin etmediğinden yeni türler aramaya devam etti. Böylece yayınlarına biraz da korku unsurunu eklemeye karar vererek War Against Crime’ın bir sayısında The Vault Keeper karakterine yer verdi. Bu karakterin görevi okuyucularına korku hikâyeleri anlatmaktı. Tutup tutmayacağını görmek üzere beklemek yerine Gaines, daha da ileri giderek bütün yayınlarını korku ve bilim kurguya uyarladı.

 

Aşk ve suç temalarını işleyen bütün yayınlarını birkaç aylık süre içinde Vault of Horror, Crypt of Terror, Haunt of Fear, Weird Science, Weird Fantasy gibi dergilerle değiştirdi. Gaines’in yayınladığı bütün bu korku ve bilim kurgu Çizgi Roman’ları, türlerinin hem konu hem de çizim itibarıyla en iyileri arasında yer alır. Fakat EC Comics’in başarısını gören diğer yayıncılar da benzer türde yayınlara başlayınca, birkaç yıl içinde piyasa vahşet, şiddet, cinayet, vb. temaları işleyen kalitesiz dergilerle dolar.

 

Bilindiği gibi, gözden ırak olan gönülden de ırak olur. Çizgi Roman o zamana dek toplumun muhafazakâr kesiminin gözüne pek batmamıştı. Ancak şiddet içeren dergilerin kısa sürede gösterdiği bu artış dikkat çekiciydi. Nitekim bu dergiler, şimşekleri üzerlerine çekmekte geç kalmazlar. Yükselen tepkiler ve çocuklarını bu zararlı nesnelerden korumaya kararlı ailelerin ısrarlı şikayetleri sonucunda, senato bir komite kurulmasına ve bu türdeki dergilerin gençler üzerinde herhangi bir zararlı etkisi olup olmadığının araştırılmasına karar verir. Komitenin senatoya sunduğu rapor, gençlerde baş gösteren şiddet olaylarının başlangıç tarihinin korku dergilerinkinden çok önce olduğu ve ayrıca bu tür dergilerdeki şiddetin televizyon ve sinemadan daha yoğun veya etkili olmadığı yönündedir. Ancak bu arada Gaines, bazı sorulara cevap vermek üzere diğer bazı yayıncılarla beraber komiteye çağrılır. Ortada ciddî bir durum yoktur ve Gaines de dergilerini savunur. Ne var ki bu olay, diğer yayıncıların ödünü patlatır.

 

Gelir kaynaklarının kontrol altına alınabileceğinden korkan bu yayıncılar, bir tür oto-sansür kurulu oluşturarak kendilerini temize çıkarmaya çalışırlar. Tahmin edilebileceği gibi, Gaines bu fikre karşı çıkar ve bu da onun sonu olur. Çünkü zaten uzlaşmaz tutumu yüzünden yayın piyasasında fazla dostu yoktur. Kurulun hazırladığı ve uyulmasını mecburî kıldığı kurallar arasında hiçbir yayıncının dergilerinde cinayet, seks, şiddet, ihanet, vahşet gibi temaları işleyemeyeceği; buna bağlı olarak dergi isimlerinde fear, horror, terror, crime gibi kelimelerin yer alamayacağı gibi doğrudan EC’yi etkileyecek şartlar da vardı.

 

EC Comics çoğunlukla bilim-kurgu, korku ve cinayet öyküleri yayınlardı. Ancak kahraman mantığını dışlayan bu çizgi romanlarda üstü kapalı da olsa erotizm önemli bir yer tutar, seks cinayetleri gibi “sıcak” konular sık sık işlenirdi. Yayıncıların birleşerek oluşturdukları özdenetim kurulu 40 maddeden oluşan bir “kod” hazırlamıştı ve bu kod çizgi romanlarda yer almaması gereken her durumu detaylı olarak açıklıyordu. Kurula üye yayıncılarla çalışan tüm yaratıcılar da bu ahlak kurallarına uymak zorundaydılar. Buna göre küfür, cinsellik, şiddet ve tahrik unsuru olarak algılanabilecek her türlü davranış yasaktı. Kadın ve erkeklerin bedensel özellikleri dahi erotik olmayacak şekilde çizilmeliydi. Cinayet ve ölüm, “tu kaka” şeylerdi. Seks kelimesi sözlükten çıkarılmıştı. Ailevi değerler yüceltilmeli ve siyaset yapılmamalıydı. Gaines, buna boyun eğmedi ve dergilerini kendi bildiği gibi yayınlamaya devam etti. Benzer bir oto-sansür olayı birkaç yıl önce de yaşanmış, ama kısa sürede başarısızlığa uğramıştı. Fakat o sıralar korku dergileri bu denli yaygın değildi. Comics Code Authority adını alan kurula kısa sürede tüm yayıncılar ve dağıtımcılar üye olunca EC, ürünlerini dağıtacak kimse bulamaz oldu. Bu ikinci deneme içinde yoğun toplumsal tepkileri de barındırdığından, kimsenin karşı koyamadığı bir güç gösterisine dönüştü ve tümden başarıya ulaştı. Tüm ülkede Code’a üye olmayan hiçbir yayıncı kalmadı. Tepki gösterenler iflasın eşiğine geldi. Böylece yavaş yavaş Gaines, tüm dergilerini kapatmak zorunda kaldı. Aslında amaç da buydu: çocukları şiddetin zararlı etkilerinden korumaktan ziyade, daha çok kazandığı ve işi daha iyi bildiği için Gaines’i çökertmek! Bu olay, Amerikan Çizgi Roman tarihinin en yüz kızartıcı sayfalarından birini oluşturur.

 

Gaines’in çökmesi, “horror comic”lerin de çöküşünü hızlandırır. Zaten CCA üyeleri bu türdeki yayınları durdurmuştur. Gaines’e güvenerek direnen birkaç küçük yayıncı da EC ile birlikte çıkmaza girer. Toplumun olay üzerindeki etkisi yoğundur ve bu, “crime” dergilerinin iyiden iyiye sonunu getirir. Ne var ki bu durum sadece korku türünü değil, bütün bir Çizgi Roman sektörünü etkiler. 54’den bu yana bütün Çizgi Roman dergileri, Comics Code’a hesap vermek zorunda kalır. Bu sayede belki çocuklar uzun yıllar boyunca zararlı etkilerden korunmuş (!?) olur ama, A.B.D. Çizgi Roman’ı da uzun yıllar boyunca bir tür kısır döngü içinde sıkışıp kalır. 50’li yıllar bu açıdan hem Çizgi Roman dergileri, hem de Çizgi Roman strip’leri için tamamıyla amaçsız bir dönem olur. 70’lerde Süper Kahraman ekolünün dönüşüne dek...

 

Comics Code günümüzde hala varlığını sürdürüyor. Neyse ki bu, sadece sembolik olarak hissediliyor. Her geçen gün artan sayıda dergi, Code kurallarını hiçe sayarak ve hatta “Yetişkinler İçin” ibaresini kullanarak yayın hayatına atılıyor. Gene de, hiç bir işlevi kalmamış olmasına rağmen Comics Code Authority’nin halen iptal edilmemesi oldukça ilginçtir. Sürüp giden tartışmalar şimdi “Yetişkinler İçin” ibaresinin de bir tür kısıtlama getirip getirmeyeceği yönünde.

 

Gaines’in popüler dergilerinden geriye bir tek Mad kaldı ki, o da Comics Code’un çocuksu sansüründen kurtulabilmek için format değiştirerek dört renkli comic-book’tan siyah-beyaz magazine’e geçti. Bugün hala yayınına aynı formatta devam ediyor.

COMICS CODE AUTHORITY

Giriş: 2. Dünya Savaşından sonra ciddi bir bunalım içinde bulunan yayıncılar, tek çıkış yolu olarak gördükleri şiddete yönelirler. Abartılı bir şiddet unsuruyla desteklenen suç ve korku hikâyelerini içeren dergiler ilk başta yayıncılarını rahatlatsa da, kısa bir süre sonra Amerikan Senatosu’nun sansür teklifi yollarına duvar örer. Yayıncılar bu beladan kurtulmak için “Comics Code Authority”yi kurarak, günümüze dek sürecek olan bir oto-sansür uygulaması başlatırlar. Toplumsal tepkiler sonucunda, “suç” dergileri kısa bir süre içinde yok olur. Ne var ki bu durum bütün Çizgi Roman sektörünü etkiler. 1954’den itibaren bütün Çizgi Roman dergileri, Comics Code’a hesap vermek zorunda kalırlar. Bunun sonucu olarak Amerikan Çizgi Roman’ı 20 yıl sürecek bir kısır döngü içine girer.

Comics Code Authority (CCA) 1954’te yayınladığı ve tüm üyelerinin benimsediği standartları 1971 yılında gözden geçirmiş ve 1989’da da yeniden düzenlemiştir. Bu yazının devamında CCA yönergelerinin ilk versiyonu ve devamında yapılan revizyonlar aslına sadık kalarak aktarılmıştır.

Comics Code-1 (1954)

Çizgi Roman Kuralları Otoritesi’nin Yayın İçeriğine Yönelik Standartları (ilk benimsendiği şekliyle)

Genel Standartlar Bölüm A:

1. Suç asla kanun ve adalete güvensizlik yaratacak veya suçluya şefkat duyulacak veya başkalarına ilham verecek şekilde sunulmamalı.
2. Hiç bir çizgi roman bir suçun detaylarını belirgin şekilde sunmamalı.
3. Polis, yargıç, devlet memurları ve toplumca sayılan kurumlar asla kurulu düzene saygısızlık edilecek şekilde sunulmamalı.
4. Eğer suç betimlenecekse bu aşağılık ve zevksiz bir aktivite olarak tanımlanmalı.
5. Suçlular alımlı ve taklit isteği yaratacak şekilde sunulmamalı.
6. Her durumda iyilik kötülüğü yenmeli ve suçlu kabahatlerinden dolayı cezalandırılmalı.
7. Aşırı şiddet içeren sahnelerden kaçınılmalı; acımasız işkence sahneleri, uzun ve gereksiz bıçak veya silah oyunları, fiziksel ızdırap, kanlı ve tüyler ürpertici suçlar elimine edilmeli.
8. Bilinen veya bilinmeyen taşınabilir silah saklama metotları gösterilmemeli.
9. Polis memurlarının bir suçlunun aktiviteleri sonucu öldüğü durumlar önlenmeli.
10. Çocuk kaçırma suçu asla detaylı olarak aktarılmamalı, kaçıran asla bir kazanç elde etmemeli ve suçlu her durumda cezalandırılmalı.
11. “Suç” kelimesi bir çizgi roman dergisinde asla diğer kelimelerden farkedilir derecede daha büyük olarak yazılmamalı, “suç” kelimesi dergi kapağında asla tek başına yer almamalı.
12. “Suç” kelimesinin öykü başlıklarında veya dergi isimlerinde kullanımı sınırlanmalı.

Genel Standartlar Bölüm B:

1. Hiçbir çizgi roman dergisi “korku” veya “terör” kelimesini isminde kullanmamalı.
2. Korku sahnelerine, aşırı kan dökülen sahnelere, kanlı veya tüyler ürpertici suçlara, ahlaksızlığa, şehvete, sadizme, mazoşizme izin verilmemeli.
3. Tüm dehşet verici, rezil, ürkünç çizimler elimine edilmeli.
4. Kötülük içeren öykülerin dahil edilmesine veya yayınlanmasına, ancak bir ahlak dersi vermek niyetiyle izin verilmeli ve kötülük hiçbir durumda cazip olmamalı, okuyucunun duyarlılıkları zedelenmemeli.
5. Yürüyen ölülerin veya vampirlerin yeraldığı sahneler, işkence yapmak üzere tasarlanan aletler, vampirizm, cinler, yamyamlık ve kurtadamlık yasaklanmalı.

Genel Standartlar Bölüm C:

Burada özellikle belirtilmeyen, ancak bu Kod’un anlamına ve amacına ters olan, genel beğeni ve terbiyeyi çiğneyen tüm unsurlar veya teknikler yasaklanmalıdır.

Diyalog:

1.       Kutsal değerlere saygısızlık, müstehcenlik, çamur atmak, terbiyesizlik veya nahoş anlamlar kazanan kelime ve semboller yasaktır.

2.       Bedensel acı ve biçimsizliklere göndermeleri önlemek amacıyla özel önlemler alınmalıdır.

3.       Her ne kadar argo ve günlük konuşma diline izin verilse de, aşırı kullanılmaları önlenmeli ve mümkün olan yerlerde dil bilgisi kurallarına uyulmalıdır.

İnanç:

Dinsel veya ırksal herhangi bir toplulukla alay etmek veya saldırmak asla kabul edilemez.

Kostüm:

1.       Çıplaklığın her türü, uygunsuz ve yersiz ifşa yasaktır.

2.       Müstehcen ve açık saçık ilüstrasyonlar veya müstehcen duruşlar kabul edilemez.

3.       Tüm karakterler toplum tarafından kabul edilebilir düzeyde giyinik olarak betimlenmelidir.

4.       Kadınlar gerçekçi bir şekilde ve hiçbir bedensel özellikleri abartılmaksızın çizilmelidir.

Not: Kostüm, diyalog veya çizimlerle ilgili tüm yasaklamalar çizgi roman dergisinin içeriğine yönelik olduğu kadar kapağına yönelik olarak da algılanmalıdır.

Evlilik ve Seks:

1.       Boşanma ne mizahi olarak, ne de arzu edilir bir şey olarak ele alınmamalıdır.

2.       Yasadışı cinsel ilişkiler ne ima edilmeli, ne de betimlenmelidir. Sert aşk sahneleri de tıpkı cinsel anormallikler gibi kabul edilemez.

3.       Ebeveynlere, ahlaki değerlere ve onurlu davranışlara saygı teşvik edilmelidir. Aşka dair sorunlara anlayış ve şefkatle yaklaşmak, ahlaki çarpıklık için bir sebep teşkil edemez.

4.       Sevgi-aşk öykülerinin yaklaşımı aile değerlerini ve evliliğin kutsallığını vurgulamalıdır.

5.       Tutku veya romantik ilgi asla temel ve aşağılık duyguları uyarıcı şekilde ele alınmamalıdır.

6.       Ayartma ve tecavüz asla gösterilmemeli veya ima edilmemelidir.

7.       Cinsel sapıklık veya bu yöndeki çıkarımlar tamamıyla yasaklanmıştır.

Reklamla İlgili Konular:

1.       İçki ve tütün ürünlerinin reklamları kabul edilemez.

2.       Seks veya seks öğretim kitaplarının reklamları kabul edilemez.

3.       Çıplak veya yarı çıplak figürlerin yeraldığı kartpostalların, “pin-up”ların, “sanatsal” çalışmaların satışı yasaktır.

4.       Bıçak, taşınabilir silah veya gerçekçi silah suretlerinin satışına yönelik reklamlar yasaktır.

5.       Havai fişek satışlarına yönelik reklamlar yasaktır.

6.       Kumar malzemeleri veya kumara ilişkin basılı materyallerin satışına yönelik reklamlar yasaktır.

7.       Gösteriş maksatlı çıplaklığa ve müstehcen duruşlara hiçbir ürünün reklamında izin verilmemeli; giyimli bedenler nahoş veya toplumsal değerlere ters bir şekilde sunulmamalıdır.

8.       Her yayıncı mümkün olduğu ölçüde reklamlarda ifade edilenlerin doğruluğunu araştırmalı ve yanlış yorumların önüne geçmelidir.

9.       Tartışılır özelliklere sahip tıp, sağlık veya temizlik ürünlerinin reklamları geri çevrilmelidir. Amerikan Tıp Birliği veya Amerikan Diş Birliği tarafından onaylanan tıp, sağlık veya temizlik ürünlerine ait reklamlar bu Kod’un reklamla ilgili diğer şartlarına uymaları koşuluyla kabul edilebilir sayılmalıdır.

Kaynak:

Comix, a History of Comic Books in America, Les Daniels. ã1971 Outerbridge and Deinstfrey, New York.
Tekrarbasım: Ink 19 Magazine, Ocak 1994.
Jamie Coville tarafından 15 Ağustos 1996’da geocities.com’daki sayfasında yayınlandığı haliyle Kosta Ceran tarafından 8 Şubat 2004’te Türkçe’ye uyarlanmıştır.

CCA yönergeleri ilk benimsendiğinde toplumun gençler üzerindeki baskısı oldukça yoğundu ve bu durum orjinal Kod’da kendini belli ediyordu. Aradan geçen yıllar toplumsal ahlak lurallarını değiştirdiği gibi, gençlere ilişkin hassasiyetlerin sıralamasında da farklılıklara yol açtı. Bunun sonucunda CCA, (yüksek ihtimalle üyelerinden gelen baskılar sonucu) orjinal yönergelerde bazı düzeltmeler ve düzenleyici ekler yapma gereğini hissetti. Bu eklerle önceki kurallara bazı istisnalar kazandırılırken aynı zamanda ilk taslakta üstünde pek durulmayan uyuşturucuya daha fazla ağırlık verildi.

Comics Code-2 (1971)

Amerika Çizgi Roman Dergileri Birliği A.Ş. Kuralları
(aslına kıyasla revize edilmiş şekliyle)

(ek) Bu onay mührü sadece yayından önce Çizgi Roman Kuralları Otoritesi tarafından dikkatle gözden geçirilen ve Kod’un şart koştuğu yüksek ahlaki değerlere ve erdeme uygun olduğu tespit edilen çizgi roman dergilerinde bulunur.

(ek) Önsöz

Çizgi roman dergileri, ya da yaygın olarak bilindiği şekliyle çizgi roman medyumu, artık Amerikan kültür sahnesinde bir yetişkin olarak yer aldığından, sorumluluklarının hakkını vermelidir.

Sürekli gelişen teknikler ve daha yüksek standartlar bu sorumluluklarla elele gitmektedir.

Çağdaş hayata olumlu bir katkıda bulunmak amacıyla endüstrinin salim ve sağlıklı bir eğlence için yeni sahalar araması gerekmektedir. Çizgi romanları yazmak, çizmek, basmak, yayınlamak ve satmaktan sorumlu olan kişiler bu amaç için uğraşmaktadırlar ve geçmişte övgüye değer bir iş çıkarmışlardır.

İlerleme ve gelişme konusundaki tutumları diğer medyalarla karşılaştırıldığında olumludur. Göze çarpan bir örnek çizgi romanın öğrenim ve öğretim için nadir ve etkili bir araç olarak gelişimidir. Çizgi romanlar aynı zamanda çağdaş hayatın eleştirisini yaparak toplumsal alanda tartışmalara katkıda bulunmuştur.

Endüstri üyeleri bilmelidir ki elde edilen kazançlar kaybolmamıştır ve çizgi romanın sağlıklı ve eğitimsel bir eğlence biçimi olarak yozlaşmasına meyil hazırlayabilecek standart dışı uygulamalara izin verilmeyecektir.

Bu nedenle, Amerika Çizgi Roman Kuralları Birliği A.Ş. bu Kod’u benimsemiş ve yaptırımını bağımız bir Otoritenin ellerine teslim etmiştir.

Ayrıca, Birlik üyeleri bu Kod’un maksat ve anlamını endüstrinin büyümesi için yaşamsal bir araç olarak onaylamışlardır.

Bu bağlamda, Kod ilkelerine vicdanen sadık kalacaklarını ve Yönetici tarafından Kod’u esas alarak verilen tüm kararlara uyacaklarını taahhüt etmişlerdir.

(ek) Yayın İçeriğine Yönelik Kod

Genel Standartlar Bölüm A:

(düzeltme) 1. “...veya suçluya şefkat duyulacak...” lafı çıkarıldı.

(düzeltme) 2. “Hiçbir muhtemel suçlunun makul olarak tekrarlayamayacağı denli inanması zor veya sahte-bilimsel suçlar istisnadır” cümlesi eklendi.

(düzeltme) 3. “asla” kelimesi çıkarıldı. “Eğer bunlardan biri kanundışı bir davranışta bulunurken sunulacaksa, bunun istisnai bir durum olduğu ve suçlunun kanuni cezaya çarptırılacağı ifade edilmeli” cümlesi eklendi.

(düzeltme) 4. “Eğer suç betimlenecekse” lafı “Eğer bir suç betimlenecekse” şeklinde düzeltildi.

(düzeltme) 5. “Haksızca elde ettikleri kazanç sonucu mutsuz sona ulaşmadıkları ve taklit isteği yarattıkları sürece suçlular albenisi olan koşullarda sunulmamalı” şeklinde değiştirildi.

(düzeltme) 8. “Benzer bir saklama metodunun uygulanmasının mümkün olmadığı haller hariç” cümlesi eklendi.

(düzeltme) 9. “Suçlunun, suçu sebebiyle sefil bir hayat sürdüğü ve bu suç için adalet önüne çıkarıldığı haller hariç” cümlesi eklendi.

(düzeltme) 11. “...bir çizgi roman dergisinde...” lafı “...bir çizgi roman dergisinin kapağında...” olarak değiştirildi. “...farkedilir derecede daha büyük...” lafı ise “...farkedilir derecede daha büyük boyutlu...” şeklinde düzeltildi.

(ek) Kostüm

1.       Çıplaklığın her türü yasaktır. Açık saçık ve müstehcen ilüstrasyonlar kabul edilemez.

2.       Kadınlar gerçekçi bir şekilde çizilmeli ve bedensel vasıflarına gereksiz vurgulardan kaçınılmalı.

(ek) Evlilik ve Seks

1.       Boşanma mizahi olarak ele alınmamalı veya arzu edilir birşey olarak sunulmamalı.

2.       Yasadışı cinsel ilişkiler betimlenemez ve cinsel anormallikler kabul edilemez.

3.       Aile birimini ilgilendiren tüm durumlar nihai gaye olarak çocukların ve aile hayatının korunmasını edinmeli. Ahlaki değerlerin çiğnenmesi hiçbir şekilde mükafatlandırılır bir şey olarak betimlenmemeli.

4.       Tecavüz asla gösterilmemeli veya ima edilmemeli. Ayartma gösterilmemeli.

5.       Cinsel sapıklık veya bu yöndeki çıkarımlar tamamıyla yasaklanmıştır.

Genel Standartlar Bölüm B:

(düzeltme) 1. “Bu kelimeler sağgörülü bir şekilde derginin içeriğinde kulanılabilir” cümlesi eklendi. Ayrıca “Dipnot: Korku ve terör kelimelerinin dergi içeriğindeki bir öykünün başlığı olarak kullanılmasının sağgörülü olmayacağına karar verilmiş ve dolayısıyla yasaklanmıştır.” şeklinde bir not eklendi.

(düzeltme) 5. Bu madde “Yürüyen ölülerin yeraldığı sahneler, işkence sahneleri ve bu iş için tasarlanan aletler kullanılmamalı. Vampir, cin ve kurtadam figürlerinin kullanımına ananevi tarzda oldukları taktirde izin verilmeli.  Frankenstein, Dracula ve diğer klasikleşmiş yüksek kaliteli edebi çalışmalara imza atan ve çalışmaları bütün dünya okullarında okutulan Edgar Allan Poe, Saki, Conan Doyle gibi saygıdeğer yazarların eserleri bu duruma örnek teşkil eder” şeklinde değiştirildi.

(ek)   6. Uyuşturucu ve ilaç bağımlılığı sadece kötü bir alışkanlık olarak gösterilmeli. Eğer bir sunumda aşağıda listelenen durumlar oluşmuşsa, uyuşturucu ve ilaç bağımlılığı veya bağımlılk yaratan uyuşturucu ve ilaçların yasadışı ticareti gösterilmemeli veya tarif edilmemeli:

a.       Bu gibi maddelerin kullanımını herhangi bir şekilde yüreklendiriyor, kışkırtıyor, savunuyorsa;

b.       Yazı veya diyalogla bu maddelerin geçici fakat cazip etkilerini görsel olarak vurguluyorsa;

c.        Uyuşturucu veya ilaç bağımlılığının hızlı ve kolay bir şekilde aşılabileceğini ima ediyorsa;

d.       Uyuşturucu veya ilaç elde etmenin veya enjekte etmek için kullanılan alet ve cihazların detaylarını gösteriyor veya tarif ediyorsa veya herhangi bir şekilde uyuşturucu alınmasını betimliyorsa;

e.        Uyuşturucu veya ilaç ticaretinin kazançlarını vurguluyorsa;

f.        Bilerek uyuşturucu veya ilaç ticareti yapan veya kullanan çocuklara yer veriyorsa;

g.        Uyuşturucu veya ilaç kullanımını hafife alır bir tavırda sergiliyor veya ima ediyorsa;

h.       Uyuşturucu veya ilaç kullanımını hikayenin bütününde veya büyük bir kısmında vurguluyor ve kınama payını son panellere bırakıyorsa.

Genel Standartlar Bölüm C:

Diyalog:

(düzeltme) 1. “...nahoş anlamlar kazanan kelime veya semboller...” lafı “...çağdaş standartlara göre yorumlanan ve nahoş olarak değerlendirilecek anlamlar kazanan kelime veya semboller...” olarak değiştirildi.

(düzeltme) 2.“göndermeler” kelimesi “küçümseyici göndermeler” olarak değiştirldi.

“Kostüm” ile “Evlilik ve Seks” alt başlıkları bu bölümden çıkarılarak düzeltilmiş halleriyle Bölüm A’ya aktarıldı.

Reklamla İlgili Konular:

(ek) Yönetmelikler Amerika Çizgi Roman Dergileri Birliği A.Ş. üyelerince yayınlanan tüm çizgi roman dergilerinde uygulanacaktır. Genel beğeniler, reklam kabulünde yol gösterici prensip olacaktır.

1954’teki orjinal Kod’a üye olmayan yayıncı yoktu. Daha sonra ’68 kuşağı Kod’un öne sürdüğü sınırlamaları hiçe saymaya başlayınca CCA üyesi olmayan yayıncılar türedi. 1971’de yapılan değişikliklerle Kod, mevcut üyelerini elinde tutmayı başardı. Ancak ekonomik şartlar ve toplumsal değerler hızla değiştiğinden, birkaç yıl sonra CCA üyeleri bile Kod’u delmeye başladı. Kod’un en önemli iki uygulayıcısından biri olan Marvel (diğeri DC), CCA damgası taşımayan ilk dergisini bu dönemde yayınladı, hem de bunu dönemin en çok satan dergilerinden olan Spider-Man’de uyuşturucu bağımlılığını işleyen bir öyküyle yaptı. Bunun üzerine CCA, yönergeleri sıfırdan yazma zorunluluğunu hissetti. Varlığını sürdürebilmek için 1989’da yeni ve daha modern bir Kod oluşturdu.

Comics Code-3 (1989)

Amerika Çizgi Roman Dergileri Birliği’nin Çizgi Roman Kuralları (yeniden yazılmış şekliyle)

Önsöz

Amerika Çizgi Roman Dergileri Birliği, toplumun çocuklara yönelik bir eğlence biçimi olarak terbiyeli ve sağlıklı çizgi romanlar talep etmeyi hak ettiği ilkesine kendini adamış bir grup yayıncı tarafından 1954 yılında oluşturulmuştur. Bu yayıncılar, amaçları doğrultusunda bir içerik rehberi saptamış, bir teftiş kurulu atamış ve Çizgi Roman Kuralları Mührü’nü oluşturmuştur. Mühür, üyelerin bu kuralları uygulama konusunda paylaştığı sorumluluk bilinci konusunda halkı bilgilendirmek amacıyla Birlik üyesi yayıncıların dergilerinde kullanılmıştır.

Aradan geçen bu otuz yıllık sürede, Amerikan hayat biçiminin neredeyse her yönünde olduğu gibi, çizgi roman endüstrisinde de değişimler yaşanmıştır. Ancak Birliğin yayıncı üyeleri amaçlarına sadık kalmıştır. Çizgi Roman Kod’unun güncelleştirilmiş yeni versiyonu da bu sadakatin bir ifadesidir.

Birlik üyeleri hepimizin paylaştığı şu ilkeyi burada onaylamaktadır: Kod Mührünü taşıyan dergiler, içeriğinde temel Amerikan ahlaki ve kültürel değerlerini yücelten ve bir ebeveynin güvenle satın alabileceği çizgi romanlar olacaktır.

Kurumlar

Genel kural olarak; kolayca tanımlanabilen ulusal, toplumsal, siyasal, kültürel, etnik ve ırksal gruplar, dini dernekler ve adalet kurumları olumlu şekilde betimlenecektir. Bu tanıma sayısız departmanları, ajansları ve servisleriyle ulusal, eyaletsel ve kentsel seviyelerdeki hükümet güçleri: FBI, Gizli Servis, CIA v.b. kanun uygulama kurumları, ister Birleşik Devletler ister yabancı olsun Ordu; bilinen dini organizasyonlar; etnik yardımlaşma dernekleri; yabancı liderler ve başka hükümetlerin veya ulusal grupların temsilcileri; ve yaşam biçimleriyle tanımlanan toplumsal gruplar, homoseksüeller, ekonomik açıdan dezavantajlı durumda olanlar, ekonomik açıdan imtiyazlı olanlar, evsizler, kıdemli vatandaşlar, yaşça küçük olanlar, v.b. dahildir.

Sosyal açıdan sorumluluk ifade eden tavırlar lehte gösterilecek ve desteklenecektir. Sosyal açıdan uygunsuz, sorumsuz veya yasadışı davranışlar spesifik birey veya grupların spesifik hareketleri olarak gösterilecek ve herhangi bir yaygın grubun veya gerçek kişilerin rutin aktiviteleri olarak yansıtılmayacaktır.

Eğer, dramatik sebeplerle bir grup bireyin olumsuz şekilde betimlenmesi zorunluysa, grubun ve grup üyelerinin isimleri kurmaca olacak ve aktiviteleri de gerçek bir grubun rutin aktiviteleriyle yakından ilgili olmayacaktır.

Klişeleşmiş imge ve aktiviteler spesifik ulusal, etnik veya sosyoekonomik grupları küçük düşürmek amacıyla kullanılmayacaktır.

Dil

Bir çizgi romanda kullanılan dil, çocukların da dahil olduğu geniş kitlelere uygun olacaktır. Doğru dil bilgisi ve gramer kullanımı teşvik edilecektir. Yayıncılar çizgi romanlarında kullanılan dille ilgili genel zevklere uygun ve sorumlu bir tavır takınacaktır. Küstah veya müstehcen kelimeler, semboller ve hareketler yasaktır.

Bedensel engellere, hastalıklara, etnik artyapılara, cinsel tercihlere, dinsel inanışlara veya ırklara göndermeler dramatik sebeplerle aşağılayıcı bir tarzda sunuluyorsa, kabul edilemez olarak gösterilmelidir.

Şiddet

Bir çizgi roman öyküsü içeriğinde şiddet sahneleri veya faaliyetleri, dramatik açıdan uygun olduğu taktirde yer alabilir. Ancak şiddet davranışları kabul edilebilir şeyler olarak gösterilmeyecektir. Bu tip faaliyetler eğer gerçekçi bir tarzda sunulacaksa, doğal sonuçlarının da aktarılmasına dikkat edilmelidir. Yayıncılar aşırı düzeydeki şiddetten, inandırıcı şiddet tasvirlerinden ve kan akıtma sahnelerinden kaçınmalıdır. Yayıncılar taklit edilebilir şiddet davranışları konusunda okuyucuları bilgilendirebilecek detayları sunmayacaktır.

Karakterler

Karakter sunumları dikkatle tasarlanacak ve ulusal, etnik, dinsel, cinsel, siyasi, sosyoekonomik eğilimlere hassasiyet gösterecektir.

Eğer dramatik açıdan bir karakterin bir diğerini cinsiyeti, etnik kökeni, dini, cinsel tercihleri, siyasal görüşleri, sosyoekonomik dezavantajları dolayısıyla küçük düşürmesi uygunsa, bu aşağılayıcı davranışlar için karakterin kendisine sorumluluk yüklenmemelidir. Kahramanlar birer örnek kişilik olmalı ve egemen toplumsal davranışlar sergilemelidir.

Bağımlılık Yaratan Maddeler

Sağlıklı bir yaşam biçimi arzu edilir bir şey olarak sunulacaktır. Ancak kullanımı kısıtlanmış veya yasaklanmış maddeler, ister yasal ister yasadışı olsun, çağdaş hayatın bir gerçeğidir ve de dramatik açıdan uygun olduğunda betimlenebilir.

Alkol, uyuşturucu, ilaç ve tütün maddelerinin tüketimi albenili bir şekilde sunulmayacaktır. Kullanımı yasal olan maddelerin normal ve sorumlu tüketim sınırı aşılıp tüketim bir suistimal halini aldığında, bu ayırım net bir şekilde yapılacak ve bu durumun yan etkileri ifade edilecektir.

Yasadışı ilaçların kullanımı ve tütün (çiğnenen tütün dahil), alkol, reçeteyle satılan ilaçlar gibi maddelerin zarar verici derecede aşırı kullanımı Bağımlılık Yaratan Maddeler tanımına girer.

Yasal ve yasadışı tehlikeli madde kullanımının betimlenmesi mümkün olduğunca kısıtlanmalı ve yalnızca öykü yapısından kaynaklanan durumlarda gösterilmelidir. Ancak bu öykülerde aktarılan olaylar, bağımlılık yaratan maddelerin nasıl kullanılacağına dair detaylar içermemelidir. Her öyküde, kullandığı maddelerin bedensel, zihinsel ve/veya toplumsal yan etkileri dolayısıyla kullanan kişinin cezasını çektiği gösterilecektir.

Suç

Her ne kadar suç ve suçlular dramatik yapı gereği betimlenebilse de, ne suç ne de suçlular hiç bir zaman okuyucularda taklit arzusu uyandıracak şekilde sunulmayacaktır. Öykülerde taklit edilebilir suç işleme teknikleri veya metotları yer almayacaktır.

Kıyafet ve Cinsellik

Bir çizgi romandaki kostümler, çağdaş giyim tarzına ve modaya uygun olduğu sürece kabul edilebilir olarak algılanacaktır.

Yetişkinlere yönelik sahne ve diyaloglar duyarlı, genel beğenilere uygun ve geniş yığınlarca kabul edilebilecek şekilde sunulacaktır. İnsanoğlunun başlıca cinsel özellikleri asla gösterilmeyecektir. Cinsel aktiviteler asla tasvir edilmeyecektir.

İdari Prosedür

I

Üye yayıncılar, Kod Mührü’nü taşımasını istedikleri bütün çizgi romanlarını yayından önce incelenmek üzere Kod Yöneticisi’ne göndereceklerdir. Yönetici bu dergileri, Sabit Heyet tarafından aldığı yönergeler doğrultusunda inceleyerek ya mührü taşımalarına onay verecek ya da yorumlarıyla beraber yayıncıya iade edecektir. Yayıncının sorumlu editörü ya çizgi romanı bu yorumlar doğrultusunda gözden geçirecek veya oluşan kaygıları yöneticiyle tartışarak bir uzlaşmaya varacaktır. Bu tartışma sürecinde ya derginin değişikliğe uğramadan Kod Mührü’nü hakkıyla taşımasının nasıl mümkün kılınacağı ya da her iki tarafı memnun edecek alternatif değişikliklerin neler olacağı belirlenecektir. Editör ile yönetici arasında herhangi bir anlaşmaya varılamaması durumunda, mesele sabit heyete havale edilebilecektir. Bu durumda heyet bahsi geçen çizgi romanın kod mührünü hangi şartlarla taşıyıp taşıyamayacağına karar vermek üzere en kısa sürede toplanacaktır. Sabit heyetin kararları, yayıncılar için bağlayıcı nitelikte olacaktır. Tüm üye yayıncılar, onaylanmamış dergilerde kod mührünü kullanmamayı kabul etmişlerdir.

II

Amerika Çizgi Roman Dergileri Birliği üyeleri arasında Kod Mührü’nü taşımaya yönelik olarak hazırlanmamış ve dolayısıyla yukarıda tarif edilen onay sürecinden geçmesi gerekmeyen çizgi romanlar yayınlamayı tercih eden yayıncılar da mevcuttur. Bu kategorideki çizgi romanlar arasında yetişkin okuyuculara yönelik dergiler olabilir. Üye yayıncılar bu yayınları sadece dağıtıcı ve satıcıları dergi içeriği konusunda haberdar etmenin mümkün olacağı dağıtım kanallarını kullanarak dağıtacaklarını ve böylece bu yayınların hitap ettikleri kitlelere ulaşmasını sağlayacaklarını taahhüt ederler. Üye yayıncılar bu yayınları, geleneksel gazete bayileri gibi belirli yayınların içeriği hakkında bunları raflarına koymadan önce bilgi sahibi olmayan kişilerce işletilen dağıtım noktalarına dağıtmaktan kaçınacaklarını teyid ederler.

III

Sürekli bir değişim içinde olan toplumumuzu ilgilendiren bütün karmaşık konulara tek bir döküman içerisinde yer vermenin mümkün olamayacağını kabul eden üye yayıncılar, her üyenin kıdemli elemanlarından birer editörün oluşturduğu sabit bir heyet tesis etmiştir. Heyet düzenli olarak buluşacak ve yayınlarımızı ilgilendiren konuları ortaya çıktıkça gözden geçirip Çizgi Roman Kod’una uygun olarak yöneticiyle görüşecek ve gerekli gördüğünde Çizgi Roman Kodu’nun önceki yazılı yönergelerini güncelleyecek veya yenileyecektir.

Kaynak:
Seal of Approval: The History of the Comics Code, Amy Kiste Nyberg.
Tony Isabella’nın katkılarıyla Jamie Coville tarafından 15 Ağustos 1996’da geocities.com’daki sayfasında yayınlandığı haliyle Kosta Ceran tarafından 23 Şubat 2004’te Türkçe’ye uyarlanmıştır.

Görüldüğü üzere Kod’un tekrar yazımında, üstü kapalı da olsa eşcinsellik ve cinsel marjinallik kavramlarına yer verilmiş, hatta ahlak kurallarını çiğnememek koşuluyla göndermelere müsade edilmiştir. Uyuşturucu kullanımı dahi öykünün akışı içerisinde kabul edilebilir olarak tanımlanmıştır. Şiddet ve cinsellik kullanımı eski versiyonlara kıyasla çok daha serbesttir. Bu açıdan CCA’nin çağa ayak uydurma konusunda kayda değer çalışmalar yaptığı söylenebilir. Ancak gene de 90’lı yıllar, CCA mührünü taşımayan dergilerin ağırlığını hissettirdiği yıllar oldu. Üyesi oldukları halde CCA prosedürleriyle uğraşmak istemeyen yayıncılar dergilerinde kendi insiyatifleriyle “Yetişkinler İçindir” ibaresini kullanarak her türlü sansürü dışlama yolunu tercih ettiler.

Çıkış: 80’li yıllar boyunca Çizgi Roman okuyucusunun ortalama yaş düzeyi arttığından, Çizgi Roman’larda işlenen konular da göreceli bir şekilde olgunlaştı. Gerçi yazarlar 68’lerdeki Underground Comic’lerin seks ve uyuşturucu dolu dünyasına yaklaşmamayı tercih ederek bu olgulara toplumsal bir yara gözüyle bakmakla yetindiler. Ama tüm bu gelişmeler yıllar içinde Comics Code’u  da zayıflatıp günümüzde yokolma aşamasına getirdi. Kurulun halen varlığını sürdürmesinin sebebi olarak Amerikan toplumunun temelinde yatan muhafazakarlığı gösterebiliriz. Çünkü her ne kadar çağımızın en modern toplumu olarak lanse edilse ve bireysel haklar anayasa koruması altında gösterilse de, Amerikan toplumu içten içe ataerkil aile yapısını ve bu yapının beraberinde getirdiği kısıtlamaları savunur. 1954’teki ilk haliyle kıyaslanamasa da, Kod’un 1989’daki hali bile esasında çizgi roman sektörünün dahi bu sanat dalını hala çocuklara yönelik bir eğlence biçimi olarak algıladığını ortaya koymaktadır. Bilindiği gibi çocuk, aile kurumunun varolma sebebidir ve onu korumak için her türlü fedakarlık yapılmalıdır. Bu inançla yola çıkanlar, elbette ki çocuklarını zehirleyebilecek her türlü yayını kontrol atında tutmak çabasındadırlar. Üstelik sektörün kendi çalışanları da birer aile mensubudur ve farklı düşünmeleri beklenemez. O yüzdendir ki CCA halen mevcudiyetini korumaktadır. Bu durum üzücü olmakla birlikte, bu konuda kendisine Avrupa’lıları ve onların çizgi romana bakışını örnek alan kişilerin sayısı her geçen gün artış göstermektedir. Özellikle yaratılan karakterlerin telif haklarının yaratıcılarında kalmasını sağlamak amacıyla yürütülen kampanyalar ve bu alanda elde edilen başarılar, ileriki yıllar için umut verici olmaktadır. Çizgi roman yavaş yavaş ticari bir meta olmaktan çıkıp bireysel fikirlerin paylaşıma açılabileceği bir ortam haline geliyor ve bu noktada sansürün kısıtlamalarını aşıyor. Ancak bu, başka bir yazının konusunu teşkil ediyor...